SÖZLÜG ;   I- HARPY;


IÇ, 1. anat. Göwrede aşgazanyň, içegäniň, böwregiň we ş.m. ýerleşen yeri.

Gözüň agyrsa, eliňi  çek, içiň agyrsa – damaňy.(nakyl).

2. Bir zadyň tutýan göwrümi, ortasy, zat sygyp ýerlişip bilýän ýeri.

3. Kömekçi söz rolunda : Ol kabinetiň içinde iki ýana gezim etdi («Sowet Türkmenistany» gazeti).

 * Iç  gepletmek—Biri ýa-da bir zat  barada pikir, alada edip, içiňden gürlemek, daşyňa çykarman öz-özüňden gürlemek. Mährijamal içini gepledip, assa ýöräp, şol wagt

top depip, oýna gyzan Keljä  ýakynlaşdy (A. Gowşudow, Mähri—Wepa).

Iç gysmak — edere iş tapman ýa-da ýekelikden ýaňa karar tapyp bilmezlik.

Iç dökmek — ýüregiňdäki zatlaryň baryny aýtmak, bütin duýgularyňy beýan etmek, bir zat hakdaky pikiriňi doly aýtmak. Durdy başga ýerde agzyna ykjam bolsa-da, Artyga içini dökdi (B. Kerbabaew, Aýgytly ädim).

Iç  ýakmak — diýleni ters etmek, gahar getirmek, jana degmek, gynandyrmak. Sen beýdip meniň içimi ýakma-da, ynanmaly zada ynanaý! (N. Pomma, Egri eýikmez).

Içde it uwlamak — ýaman ajykmak.

Içi düşmek — bir zadyň içi zaýalanmak, harap bolmak. Aslynda, gawun-garpyz hem bişenden soň, içi düşýändir (B. Kerbabaew, Aýgytly ädim).

I ç i-i ç i n d e n  geçmek—1) bir näçe günläp iým ýa nahar iýmezlik. Ol sygryň içi-içinden geçip dur;

2) horlanmak. I ç i--içine sygmazlyk — ylgamakdan ýa-da gahar-gazapdan ýaňa çalt-çalt dem almaklyk. Ol içi-içine sygman zordan gürledi.

Içi pikirli — etjegini içinde saklaýan, pikirini daşa çykarmaýan, içinden oýlanyp ýören.

Içini üzmek — bir zadyň esasy bölegini, köp essesini almak.

Içiň gorulmak — gaty ajykmak. Ol haçan içi gorlandan soň öýüne gaýdyp gelýärdi (A. Durdyew, Saýlanan eserler).

Içiň ýanmak — bir zadyň ahmyryny edip, gaharlanyp ýörmek,

Içinde saklamak — aýan etmezlik, syr bildirmezlik.

Içiňden geçip barmak — gaty üşemek, ýiti täsir etmek.

Içiňi boşatmak — ser Iç dökmek.

Içiňi it ýyrtmak — ynjalyksyzlanmak, howlukmak, gyssanmak. Onuň şu wagt içini it ýyrtýandyr (B. Kerbabaew, Aýgytly ädim).

Içini sowatmak — edeýin diýip ýören zadyňy edip, ahmyrdan çykmak, keýpden çykmak. Ony öz edeninden hem artygrak edip aldadym, şeýdip hem içimi sowatdym — diýdi.

Içiňi tutup galmak — birinden ýa bir zatdan aldanmak.

Içiňi urup g a l m a k — zadyňy ogurladyp, zadyňy giderip we ş. m. ýagdaýda gaty gynanmak, gaty nebsiň agyrmak.

Içiňi çekmek — bir zada geň galmak, haýran galmak zerarly demiňi içine dartmak. Aýallar ol habary ilki eşidenlerinde, içlerini çekdiler (B. Kerbabaew, Aýgytly ädim).