BADA [ba:da] I, Şol minutda, tizlik bilen, başda, ilki, derrew.

Bu kömegi, bu hormaty sal ýada, Gyssanan wagtyňda, ýetşidi bada (N. Pomma, Saýlanan eserler).

Garry birinji bada hiç bir zat almazlyk niýetindedi (A. Gowşudow, Mähri—Wepa) .

<> Bir bada — ilki başda, ýüzüniň ugruna, birden.

Goýsalar, bir bada tünegime giderin (B. Kerbabaew, Aýgytly ädim).

BADA [ba:da] II, kön.s. Içgili bokal, içgili rýumka, çakyr, şerap.

Haçan öz toýumda bada göterip, Diýerkäm: — Şu gözel meniň dildarym! («Sowet edebiýaty» žurnaly). Siz meýlisimizi ýaza dönderdiňiz. Hany, dostlar, badalary göteriň! (G. Muhtarow, G. Seýitliew, Çopan ogly).

BADA-BAT [ba:da-ba:t], Şol bada, ilki bada, birden, derrew.

Duran adamlary ol bada-bat saýgaryp-da bilmedi («Sowet edebiýaty» žurnaly). Ol özüniň bu hatyny bada-bat poçta agajyň köwegine eltip geldi (A. S. Puşkin, Sýaýlanan eserler). Batyr aganyň-da, atyň-da agzyndan-burnundan zogdurylyp çykýan demleri bada-bat doňup galýar (N. Pomma, Sebäbini soň bildim). Gülsoltanyň soragyna bada-bat hiç kim jogap bermedi («Mydam taýýar» gazýeti).

BADAK, 1. Göreşde garşydaşyň aýagynyň daş ýüzünden öz aýagyňy atyp, ony ýykmak maksady bilen edilýän emel. Badak salyp ýykmak.

2. göç. m. Ýeňmek, üstünlik gazanmak üçin edilýän göreş.

Daýhan, batrak, aýal-erkek sözleşýär, Könelige badak atýar ýaşlarmyz (Mollamurt, Saýlanan eserler). «Akýal» ady ile mälim bolupdy, Duşmanlara pugta badak salypdy (A. Kekilow, Saýlanan eserler). Ahyrynda ýykdyk biz badak atyp bilinden (N. Pomma, Saýlanan eserler).

BADAM [ba:dam], Gabygy ýuka, şänigi şetdalynyň şänigine meňzeş süýri miwe berýän agaç we onun miwesi!

Hoz, pisse we badam döweniň dişi düşýän bolsa, Gäwüşgözeliň ýeke dişi hem galmaly däl («Sowet edebiýaty» žurnaly).

<> Badamgabak — pökgerip duran owadan gabak. Gara gaş, dürdäne diş, badam gabak söwdügim (Ata Salyh, Saýlanan eserler).

BADAMAK [ba:damak], dial. Çöküp oturan düýäniň dyzy bilen boýnuny turmaz ýaly daňmak. Düýeleri badamak.

BADAMJAN [ba:damja:n], Miwesi hyýara meňzeş süýri, garamtyl reňkli, dik ösýän bakja ekini we onuň getirýän miwesi. Badamjan hem peýdaly ösümliklerden hasaplanýar.

BADAMLYK [ba:damlyk], Badam agajy köp biten ýer.

BADAT [bada:t], Suýjümtil tagamly, kartoşka meňzeş hasylly ekin we onuň gazylyp alynýan miwesi.

BADAŞMAK [ba:daşmak]: bagryň badaşmak— biri-biriňe bagly bolmak, aýrylmaz baglanyşyklylykda bolmak. Seniň gözel bilen bagryň badaşypmy?

BADYNA [ba:dyna], 1. «Dessine, derrew,yzysure diýen ýaly kömekçi söz.

Ýoldaş leýtenant, duşmanlar dogry biziň üstümize gelýär — diýip, habar beren badyma, komandir näme etmelidigi hakynda oýlandy (A. Gowşudow, Mähri—Wepa). Ýagyş goýan badyna, biz ilerik otluk meýdana gezmäge gitdik.

2. ser. Bat 1. Suw her hili turbajyklar arkaly tutulanda hem, olardan akyp gelýän suwuň mukdary olaryň diametrlerine we suwuň badyna baglylykda, takmynan, ýokardaky ýaly bolýar (F. G. Sewostьýanow, Türkmenistanda gowaçanyň suwarylyşy).

BADYSABA [ba:dysaba:], kön. s. Daň şemaly, säher şemaly (adatça bir zadyň habary hökmünde şahyrlaryň ulanýan simwoly). Badysaba, salamymny, Hüýrlukga jana ýetir («Türkmen halk şahyrana döredijiligi»).

BADYHOWA [ba:dyhowa:], Ulumsy, gopbamsy. Bady-howa adam. Badyhowa gylykly bolmak.

BADYHOWALYK [ba:dyhowa:lyk], Ulumsylyk, gopbamsylyk.

Sähedi görenden soň, molla Hoşlynyň badyhowalygy gaçdy (A. Gowşudow, Mähri—Wepa).