|
NAL |
||||
|
NAL [na:l], Atyň toýnagyna, aýakgabyň ökjesine kakylýan demir halkajyk. Nal kakylmadyk aty, Çapmak gorkuly gaty («Mydam taýýar» gazeti). Belent-belent baýyr obany guşap ýatyr, ägirt atyň nalyna ogşap («Sowet edebiýaty» žurnaly). At aýagyna nal ursaň, eşek aýagyn galdyr (nakyl).
NALA [na:la], Biri ýa-da bir zat barada närazylyk duýgusy, zaryn zeýrenç, nalyş. Mazlumlar nalasy asmana ýetýär, Içleri ot alyp tutaşyp gidýär (Mollamurt, Saýlanan eserler). <> Nala çekmek—1) agyry, syrkawlyk zerarly ah çekmek, ah-wah etmek, iňňildemek. Ýüzlerçe biçäräniň ölüm ýassygynda nala çekip ýatanyny göreniňde ne toý, ne-de tomaşa ýadyňa düşýär (G. Kulyew, Köpetdagyň aňyrsynda); 2) ejizlikden, horlukdan, zulumdan zeýrenmek.
NALAJEDEÝIN [na:la:jedeýin], Hiç zatdan başy çykmaýan. iş oňarmaýan, başarnyksyz, bihepbe, gowşak, gözgyny. Ol bir nalajedeýin ahyry — diýip, janygyp gürleýändikleri ýadyna düşdi («Sowet edebiýaty» žurnaly). Özüň nalajedeýin-le, irräkden malyňy barla, gördüň-ä malyň ýokmy, derrew maňa duýdur' (A. Durdyew, Saýlanan eserler). Wah, men nalajedeýine seretsene! (G. Gurbansähedow, Hekaýa).
NALAJEDEÝINLIK [na:la:jedeýinlik], Iş oňarmazlyk, başarnyksyzlyk, bihepbelik, gözgynylyk, gowşaklyk. Hemmesi hem seniň nalajedeýinligiňden («Sowet edebiýaty» žurnaly).
NALAMAK [na:lamak], Biriniň elinden dat etmek, biri ýa-da bir zat barada gaty närazylyk bildirmek, güýçli zeýrenmek. Ykbalyndan nalap, özbaşyna samraýardy («Sowet edebiýaty» žurnaly). Ol öz gününden nalar ýalymydy näme?1 (A. S. Puşkin, Saýlanan eserler).
NALATMAK [na:latmak], Bir zat barada biriniň göwnüne gaty degmek, birini zeýrendirmek, bagyrtmak.
NALAŞMAK [na:laşmak], Köp bolup nalamak, bilelikde zeýrenmek, dat edişmek. Bir ýola towşanlar ýygnanyşyp, öz durmuşlaryndan nalaşyp başlapdyrlar (L. N. Tolstoý, Saýlanan eserler).
NALAÇ [na:la:ç], Çykgynsyz ýagdaýda bolan, alaj tapmaýan, çäresiz. Biziň doktorlarymyz diňe ölene nalaç, çala demiň bolsa olar saklaýarlar (A. Gowşudow Mähri—Wepa). Ahyrynda nalaç galyp, Halnazarlra — Gelniňizi ýygnaň — diýende, Aýna: — Maňa «el degdi» — diýip, hem olary, hem ýeneligini zäherläpdi (B. Kerbabaew, Aýgytly ädim). Nalaç bolup, eziz başym hor etdi, Gerdenime pelek urdy neşäni (Mollamurt, Saýlanan eserler).
NALAÇLYK [na:la:çlyk], Alaç tapmazlyk, çykgansyz ýagdaýda bolmaklyk, çäresizlik. Nalaçlykdan dolanyp gaýtmak.
NALIÇNIK, Aýnanyň, gapynyň söýesiniň diwar bilen birleşýän ýerine owadanlyk we berklik üçin kakylýan ýüzi ýylmanan, haşamlanan insizje ýasy tagta.
NALLAMAK [na:llamak], Nal kakmak, nal bejermek. Atyň aýaklaryny nallamak. Köwşi nallamak.
NALLANMAK [na:llanmak], Nal kakylmak, nal berkidilmek. Meniň nallanmadyk atymyň aýagynyň her ädiminden çykýan ses jülgäniň ümsümliginde güňleç ýaňlanýardy. (M. ÝU. Lermontow, Biziň zamanymyzyň gahrymany).
NALLATMAK [na:llatmak], Nal kakdyrmak, nal berkitdirmek. Atyny nallatmaga gelýän zastawyň naçalnigi Wanýa daýa gürrüň beripdi. («Mydam taýýar» Gazeti). Kakam ussa ädigini nallatdy.
NALLY [na:lly], Nal kakylan, nal berkidileş. Darajyk gysby ýodanyň gyýçak daşlary atlaryň nally toýnaklarynyň zarbyndan dumly-duşa zyňylýar. (A. Gowşudow, Eserler). Gyzyl ädikleriň nally ökjeleriniň yzlary hem bildirip durandyr (N. W. Gogolь, Eserler).
NALOT, Ilatdan ýygnalýan döwlet ýygymy, ilata salynýan salgyt. NALOGÇY, Nalog ýygnaýjy, maliýe işgäri. NALÇY [naglçy], Nal ýasaýan ussa.
NALYŞ [na:lyş], Zaryn zeýrenç, zaryn ses, çekilýän ahy-nala. Hudaýa muň gezek nalyş edeniňden, doktora ýekeje gezek synçdyraýmaly ekeni. (N. Pomma. Taýlak hyzzyn). Eýsem-de bolsa, Aýnanyň haýyşy enöiň nalyşy ony wagtlaýyn köşetdi (B. Kerbabaew Aýgytly ädim). Nurjanyň ejesiniň dadyna taňry-da ýetmändi, ýeliň piri-de Onuň nalyşyny eşitmändi.(B. Kerbabaew, Nebitdag).
NALYŞLY [na:lyşly], Zaryn sesli, ahy-nalaly, zeýrençli. Geçmiş hakda nalyşly gürrüň etmek.
|