SÖZLÜG ,,, KA- HARPY; |
|
KEÝ |
|||
|
KEÝWANY [keýwa:ny:], ser. Aýal. Şol öýüň keýwanysy iş, alada bilendi («Sowet Türkmenistanynyň aýallary» žurnaly). Orazgül elli ýaşyna ýakynlan keýwany aýaldy (A. Gowşudow, Mähri—Wepa).
KEÝGIM, gepl. d. Ýaşy kiçi aýal-gyzlara ýüzlenilip aýdylýan söz. Fartugy, keýgim, örän ykjam dakynaryn (B. Kerbabaew, Aýsoltan). Keýgim, ol ses ýeterden daşda («Sowet Türkmenistanynyň aýallary» žurnaly).
KEÝIK, zool. Çolde we dagda ýaşaýan süýtemdiriji, geçi pisint haýwan, jeren. Biz keýik awlamaga gitmäge taýýarlanýardyk («Pioner» žurnaly). Geçer ol keýikler geçmedik ýerden, Hiç hili böwetler tutmaz sapýory (K. Işanow. Watan üçin).
KEÝKERILMEK, ser. Keýerilmek.
KEÝKERIŞMEK, ser. Keýerişmek.
KEÝKERMEK, ser. K e ý e r m e k. Tä iki gulagy saçynyň arasyndan towşanyň gulagy ýaly keýkerip çykýança daramazdy (A. Durdyew, Saýlanan eserler).
KEÝKERTMEK, ser. K e ý e r t m e k.
KEÝP, Içki duýgy ýagdaýy, bir zatdan alynýan lezzet, hezillik, sapa. Ol barýanlaryň keýpleri kök, ruhlary şat (A Durdyew, Saýlanan eserler). Keýpim tutup durdy neşe zor etdi, Huşum alyp, aklym, gözüm kör etdi (Mollamurt, Saýlanan eserler). <>Keýp bermek — Hezil bermek, şatlandyrmak, gülüşdirmek, göwün açmak. Bu bolsa oňa keýp berýärdi, göwnüni göterýärdi («Sowet edebebiýaty» žurnaly). <>Keýpiňi köklemek — wagtyňy hoşlamak, göwni açmak, götermek. Ýolagçylar çaý-suwdan keýplerini köklediler («Sowat edebiýaty» žurnaly). <>Keýpiňi sazlamak—keýpiňi kök etmek. <>Keýp çekmek— hezilli, lezzetli oturyşmak, wagtyňy hoşlamak. Siz keýp çekiň («Sowet edebiýaty»žurnaly). <>Keýpden çykmak — hezil etmek, ýadaýnçaň oýnamak, görmek we ş. m. Ol bu sapar möjekleri komak keýpinden çykmagy ýüregine düwen bolara çemeli (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde). <>Keýpi b o z u k— göwni şat däl, tukat. Keýpimiň bozuk wagtynda meni güldürdiň (G. Muhtarow, G. Seýitliew, Çopan ogly). <>Keýpi kök — mes, wagty hoş, şähdaçyk. Keýpiniň kök mahallary ol käte aýdyma hem hiňlenerdi (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde). <>Keýpini uçurmak—keýpini bozmak. <>Keýpiň kelläňde— näme etseň özüň bil, isläniňi et. <>Kör keýp bolmak — keýpiň gaçmak, birden keýpsiz bolmak.
KEÝPIKÖKLÜK, Keýpi gowulyk, keýpli ýagdaýda bolmaklyk. Hawa, gelýärdi ol keýpiköklükde («Sowet edebiýaty» žurnaly).
KEÝPINE, Keýp edip, öz islegine görä, meýletin, ýöne. Örän oňat gün boldy, keýpine gezibermeli («Sowet edebiýaty» žurnaly). Ol şähere keýpine gitdi.
KEÝPI-SAPA [keýpi-sapa:], Keýp-lezzet, gyzyk, içki duýgy-ruhuň göteriliş ýagdaýy. Towşanjyklar oýnaklaşyp depede, Ähli jandar bolýar keýpi-sapada. Hawa, ýagşy ýigit, bagyň şeýle keýpi-sapasy, bar («Sowet edebiýaty» žurnaly).
KEÝPIHON [keýpiho:n], Meýletinlik bilen, öz islegine görä, öz islegi bilen, keýpine. Soňra birden başyn galdyrdy gülüp, Gepledi keýpihon, heýjana gelip («Sowet edebiýaty» žurnaly). Oba keýpihon işe gaýtdym (N. Jumaew, Ak derek).
KEÝPIHONLYK [keýpiho:nlyk], Öz isleglilik, meýletinlik. Marşruta ugramaga Katýanyň özi keýpihonlyk bildirdi («Sowet edebiýaty» žurnaly). Ol mundan öňki gorkusyndan edýän işlerini indi keýpihonlykdan etdi (B. Kerbabaew, Aýgytly ädim).
KEÝPLENDIRMEK, Keýpini götermek, serhoş etmek, içki duýgusyny götermek. Gürrüň edip keýplendirmek. Saz çalyp keýplendirmek.
KEÝPLENMEK, Keýpiňi götermek, gyzyklanmak, serhoş bolmak. Öz-özüň keýplenmek. Bir zadyň yşkyna düşüp keýplenmek.
KEÝPLI, 1. Keýpi kök bolan, şat, begençli. 2. Gyzykly. Keýpli gürrüň. Keýpli oýun. 3. göç. m. Keýpi kök, serhoş. Ol birneme keýpli.
KEÝPLILIK, 1. Keýpiköklük. 2. Gyzyklylyk, 3 göç. m. Serhoş ýagdaýda bolmaklyk.
KEÝPSIZ, 1. Keýpi ýok, şat däl, ugry ýok, tukat. «Bolanok» jogabyn eşdip, o ýerden, Bu gün hem keýpsiz ara açdylar («Sowet edebiýaty» žurnaly). 2. göç. m. Sag däl, nähoş. 3. Gyzyksyz.
KEÝPSIZLIK, 1. Keýpi ýokluk, şat dällik, ugry ýokluk, tukatlyk. Mugallyma öz-özünden «şeýle» diýip, keýpsizlik bilen okuwa başlady (N. Saryhanow, eserler). 2. göç. m. Sag dällik, nähoşluk. 3. Gyzyksyzlyk.
KEÝPÇIL, Keýp çekmäni gowy görýän, keýpe gyzygýan.
KEÝTIK, Bir aýagyna agsaýan, agsak. Keýtik adam.
KEÝTIKLEMEK, Bir aýagyna agsap ýöremek, agsaklamak. Öňden keýtikläp barýan Gulluhan aýak çekip, yzyndakylara garady. Gotur hasanaklap galdy, pyçagyny syryp, keýtikläp okduryldy (B. Kerbabaew, Aýgytly ädim).
KEÝŞERILMEK, ser. Keýşermek.
KEÝŞERMEK, Birneme egilmek, bükülmek (köplenç agyr zat göterilende). Aşyr egni doly haltaly keýşerilip barýardy. Keýşerilip ýöremek.
KEÝŞERTMEK, Birneme egildirmek, büküldirmek, Agyr ýük adamy keýşerdýär.
KEÝŞIK, Gyşyk aýak, maýyp aýak. Onuň sag aýagy keýşik.
KEÝŞIKLEMEK, Agsap ýöremek, keýşerilip ýöremek.
|